1 Χρησιμοποιώντας το υλικό του European Ηeart project στο σχολείο 

1.1 Περιγραφή των πιλοτικών 

Ελλάδα: 3ο Εργαστηριακό Κέντρο Ανατολικής Αττικής, Ραφήνα

Στην Ελλάδα, τρία σχολεία από την Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ανατολικής Αττικής συμμετείχαν στο πιλοτικό πρόγραμμα: ένα Γυμνάσιο (12-14 ετών), ένα Γενικό Λύκειο και ένα Τεχνικό Επαγγελματικό Σχολείο (15-17 ετών).

Το Γυμνάσιο υιοθέτησε μια διττή προσέγγιση: οι δραστηριότητες του έργου εισήχθησαν στο μάθημα της Ιστορίας και σε μια ομάδα που λειτουργούσε εκτός σχολικών ωρών και ήταν αφιερωμένη στο EUROPEAN HEART Project. Οι μαθητές που φοιτούν στα Γενικά Λύκεια επικεντρώνονται στην προετοιμασία για τις Πανελλαδικές εξετάσεις στο τέλος της τρίτης τάξης για εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Επομένως, δεν υπάρχει απολύτως κανένα περιθώριο για παρέκκλιση από το πρόγραμμα σπουδών που επικεντρώνεται σαφώς στην προετοιμασία για τις εξετάσεις. Για το λόγο αυτό, οι μαθητές που έδειξαν ενδιαφέρον για το έργο συμμετείχαν στα μετασχολικά εργαστήρια της ομάδας γυμνασίου. Το Τεχνικό Επαγγελματικό Λύκειο είχε διαφορετική προσέγγιση: ορισμένοι μαθητές συμμετείχαν στην ομάδα του Γυμνασίου και άλλοι εργάστηκαν σε εργαστήρια που οργανώθηκαν στο σχολείο τους. Δεν έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον για το θεωρητικό μέρος και για την ενασχόληση με το μάθημα της Ιστορίας, αλλά έδειξαν τεράστιο ενδιαφέρον για τις πρακτικές δραστηριότητες, ιδιαίτερα εκείνες που αφορούσαν κατασκευές. Δούλεψαν πολύ εντατικά και με αξιοθαύμαστο επαγγελματισμό στην κατασκευή μαριονετών για τις ταινίες.

Μια ομάδα μαθητών από διαφορετικούς κλάδους—αισθητικούς, κομμωτές, μηχανικούς—συνεργάστηκαν για να φτιάξουν τις μαριονέτες και τα αποτελέσματα ήταν εκπληκτικά όχι μόνο από την άποψη των ίδιων των προϊόντων αλλά κυρίως από την άποψη του τρόπου με τον οποίο συνεργάζονταν οι μαθητές.

Οι δάσκαλοι έκαναν πράξη το βασικό μάθημα του έργου, δηλαδή προσάρμοσαν το έργο στις βασικές ανάγκες των μαθητών και όχι τους μαθητές στις βασικές ανάγκες του έργου.

Εικόνα 8: Sarrigeorgiou, G. (2021). Οι κούκλες δημιουργήθηκαν από το 3ο Εργαστηριακό Κέντρο Ανατολικής Αττικής. [Φωτογραφία]. Ραφήνα. 3ο Εργαστηριακό Κέντρο Ανατολικής Αττικής.

Στο μάθημα της Ιστορίας, οι τάξεις, ακολουθώντας το εθνικό πρόγραμμα σπουδών, επικεντρώθηκαν στο πώς διαφορετικοί άνθρωποι στο παρελθόν προσπαθούσαν να καλύψουν τις βασικές τους ανάγκες και αν το έκαναν με τρόπο που ήταν καλός για όλους τους άλλους. Η ανάλυση και εξερεύνηση των ιστορικών επεισοδίων που ανέπτυξε η Ελλάδα με τίτλο «3 Σεπτεμβρίου: Η νύχτα που άλλαξε τη σύγχρονη Ελλάδα» και η Αυστρία με τίτλο «Ψωμί για το Παρίσι» ήταν εντός του προγράμματος σπουδών και αναλύθηκαν κατά τη διάρκεια των μαθημάτων. Το αυστριακό επεισόδιο με τίτλο «Step out of the Shadow» και το γαλλικό επεισόδιο με τίτλο «The True Color of Vanilla» που δεν συνδέονταν άμεσα με τα αναλυτικά προγράμματα της ιστορίας αναλύθηκαν στην ομάδα.

Σε σχέση με το ιστορικό επεισόδιο, η δουλειά που έγινε ακόμη και για την επιλογή του θέματος ήταν πολύ σημαντική. Οι μαθητές ήθελαν να επιλέξουν ένα γεγονός ορόσημο για την ανάπτυξη της ελληνικής δημοκρατίας που, αν και συνέβη το 1843, αποτέλεσε έμπνευση για τον αγώνα κατά της δικτατορίας μέσω του θεάτρου και της ιστορικής πλέον παράστασης «Το μεγάλο μας τσίρκο», αλλά και με αναφορές στο σήμερα, καθώς η έλλειψη δημοκρατίας σε διάφορα επίπεδα της προσωπικής, οικογενειακής και κοινωνικής ζωής επηρεάζει την κοινωνία και ιδιαίτερα τη νεολαία.

Και πράγματι οι μαθητές κατάφεραν να εμπλέξουν τη σχολική κοινότητα στη δραστηριότητα ανάπτυξης του σεναρίου και της ταινίας μικρού μήκους (εμπλοκή ολόκληρης της σχολικής κοινότητας) με γονείς/κηδεμόνες να συμμετέχουν ενεργά και να υποστηρίζουν τα παιδιά, με επαγγελματίες από την τοπική κοινωνία που τους παρείχαν ακόμη και υλικό για τις δραστηριότητές τους, με υπεύθυνους λήψης αποφάσεων και πολιτικών από την Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και τέλος το έργο των παιδιών τράβηξε το ενδιαφέρον πρώην πρωθυπουργών της χώρας, της UNICEF, του Υπουργείου Παιδείας, πανεπιστημίων και ερευνητών από όλο τον κόσμο.

Στο Τεχνικό Επαγγελματικό Λύκειο, οι μαθητές είχαν την ευκαιρία τόσο να ασκήσουν την επαγγελματική τους ειδικότητα όσο και να αναδείξουν τα ταλέντα τους. Η εκπαιδευτική κοινότητα είχε την ευκαιρία να δει ότι σε ένα έργο δεν είναι πολύτιμα μόνο οι ακαδημαϊκές δεξιότητες και τα ταλέντα, αλλά και οι πρακτικές δεξιότητες, η φαντασία, η ευρηματικότητα και η δημιουργικότητα. Τελικά, η εκπαιδευτική κοινότητα κατάλαβε βιωματικά ότι όλοι μαζί μπορούμε καλύτερα και περισσότερα!

Τα οφέλη για τους μαθητές ξεπέρασαν κατά πολύ τους στόχους του έργου. Οι μαθητές πέτυχαν:

• να ενισχύσουν την αυτοπεποίθηση τους και την προσωπικότητά τους

Υποστηρικτική παρατήρηση: Πολύ ντροπαλοί μαθητές των οποίων η παρουσία δεν γίνεται καν αισθητή στην τάξη, βρήκαν τη θέση και το ρόλο τους στις δραστηριότητες του έργου και έλαμψαν μπροστά στις κάμερες.

• να βελτιώσουν τις κοινωνικές δεξιότητες τους

Υποστηρικτική παρατήρηση: Οι μαθητές κατάλαβαν την αξία της μη βίαιης επικοινωνίας και άρχισαν να επιλέγουν θετικούς τρόπους λεκτικής και μη λεκτικής επικοινωνίας, όπως ομιλία, χειρονομίες, έκφραση προσώπου και γλώσσα σώματος. Αυτή η συνειδητή επιλογή θετικής συμπεριφοράς είχε ως αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση του εκφοβισμού, ο οποίος φαινόταν να βασίζεται περισσότερο στην απερισκεψία και την έλλειψη επίγνωσης των συνεπειών στους άλλους παρά στην ειλικρινή πρόθεση να βλάψει κάποιον άλλο.

• Ανάπτυξη κριτικής σκέψης και αμφισβήτηση γεγονότων και ειδήσεων

Υποστηρικτική παρατήρηση: Οι περισσότερες από τις δραστηριότητες του έργου πραγματοποιήθηκαν εν μέσω της πανδημίας. Ο τρόπος με τον οποίο τα παιδιά άρχισαν να σκέφτονται και να αναλύουν τα ιστορικά επεισόδια τα βοήθησε να είναι επικριτικά απέναντι στις πληροφορίες που κυκλοφορούν τόσο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όσο και μέσω των επίσημων κρατικών καναλιών.

• αυξημένη αυτό-υπευθυνότητα

Υποστηρικτική παρατήρηση: Από την αρχή του έργου οι δάσκαλοι εξασφάλισαν ότι οι μαθητές θα αναπτύξουν την ιδιοκτησία του έργου. Οι δάσκαλοι ήταν πάντα εκεί για να διευκολύνουν και να υποστηρίξουν τους μαθητές, αλλά τελικά αυτό ήταν το έργο τους. Η ιδέα ότι θα δημιουργούσαν τη δική τους ταινία από την αρχή μέχρι το τέλος και θα την έβλεπαν να δημοσιεύεται έκανε τα παιδιά να συμπεριφέρονται σαν επαγγελματίες. Η συμβολή όλων ήταν πολύτιμη και όλοι έπρεπε να παίξουν υπεύθυνο ρόλο στην επιτυχία του κοινού σκοπού. Ακόμη και όταν κάποιος δεν εκπλήρωσε μια υποχρέωση, π.χ. αν δεν παρακολουθούσαν ένα εργαστήριο μια μέρα, γνώριζαν την κατάσταση και φρόντιζαν να ανταποδώσουν την επόμενη φορά, για παράδειγμα περνώντας περισσότερο χρόνο στο επόμενο εργαστήριο. Πολύ θετικό αντίκτυπο είχε και ο εθελοντικός χαρακτήρας της συμμετοχής των μαθητών και η γνώση ότι είχαν το δικαίωμα να αποσυρθούν ανά πάσα στιγμή, χωρίς εξήγηση και χωρίς επιπτώσεις. Το γεγονός αυτό έκανε ακόμη πιο επίμονη την ηθική τους δέσμευση για το έργο και την ομάδα. Αυτό είναι ένα μάθημα που πρέπει να λάβουν υπόψη οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής όταν σχεδιάζουν υποχρεωτικές εκπαιδευτικές δραστηριότητες.

• ενίσχυση της συνοχής και της συνεργασίας

Υποστηρικτική παρατήρηση: Η εκπαιδευτική κοινότητα της πόλης μας από το Γυμνάσιο έως το Λύκειο με τη συμμετοχή τόσο του γενικού λυκείου όσο και του τεχνικού σχολείου βρέθηκε να συνεργάζεται και μαζί τους δεκάδες πολίτες της πόλης στο ρόλο του γονέας/κηδεμόνας, επαγγελματίας της γειτονιάς και άλλοι.

• διεθνοποίηση

Υποστηρικτική παρατήρηση: Ο καλύτερος τρόπος για να αποφευχθεί η ξενοφοβία, η ριζοσπαστικοποίηση και άλλα παρόμοια είναι η στροφή προς τη διεθνοποίηση. Το έργο συγκέντρωσε σχολεία από τρεις ευρωπαϊκές χώρες και έδωσε στις εκπαιδευτικές κοινότητες την ευκαιρία να επεκτείνουν όσα είχαν μάθει σε ένα διεθνές πλαίσιο.

Μια ιστορία επιτυχίας

Οι μαθητές του 3ου Εργαστηριακού Κέντρου Ανατολικής Αττικής συμμετείχαν σε σχολικό διαγωνισμό εκπαιδευτικής ρομποτικής στο πλαίσιο του έργου Erasmus+ RoboPisces (Αριθμός έργου: 2019-1-IT02-KA201-063073). Στόχος του διαγωνισμού ήταν να αναπτυχθεί ένας κώδικας για τον προγραμματισμό ενός ρομπότ ψαριού να εκτελεί συγκεκριμένες κινήσεις στο νερό. Οι κριτές μέτρησαν την ακρίβεια και την ταχύτητα της κίνησης του ψαριού-ρομπότ μέσα στο νερό και κατέταξαν τους διαγωνιζόμενους. Ο μαθητής, ο οποίος συμμετέχει στο EUROPEAN HEART Project, βοήθησε την ιταλική ομάδα που αντιμετώπιζε προβλήματα με το ρομπότ της. Στο τέλος η ιταλική ομάδα κατέκτησε την τρίτη θέση και ο Έλληνας μαθητής την τέταρτη θέση. Οι κριτές παρατήρησαν αυτή τη συμπεριφορά και αποφάσισαν να του απονείμουν το βραβείο «Fair Play». Όταν ο μαθητής ρωτήθηκε γιατί βοήθησε την ιταλική ομάδα να πάρει μια καλύτερη θέση από αυτόν, η απάντησή του ήταν ότι η ανάγκη του για αγάπη και ανήκειν ήταν μεγαλύτερη από την ανάγκη του για δύναμη και επιρροή. Είχε πλήρη επίγνωση ότι το να βοηθήσει την ιταλική ομάδα θα του κόστιζε το βραβείο τρίτης θέσης, αλλά ήταν ακόμα ευχαριστημένος με την επιλογή του.